نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه قم- دانشکده ادبیات و علوم انسانی

چکیده

پژوهش حاضر با هدف تحلیل محتوای کتاب مطالعات اجتماعی کلاس ششم دبستان از نگاه شش کلاه تفکر خلاق ادوارد دوبونو به روش توصیفی، از نوع تحلیل محتوا انجام شد. جامعه پژوهشی، کتاب مطالعات اجتماعی کلاس ششم دبستان در سال تحصیلی 95-1394 است که با توجه به ماهیت موضوع پژوهش و محدودیت جامعه آماری از نمونه‌گیری صرف‌نظر گردید و کل جامعه آماری به عنوان نمونه در نظر گرفته شد. ابزار اندازه‌گیری، چک‌لیست تحلیل محتوای محقق ساخته بوده و نتایج پژوهش با استفاده از شاخص‌های آمار توصیفی در فرایند تحلیلی آنتروپی شانون مورد بررسی قرار گرفت. عمده‌ترین یافته‌های پژوهش بیان‌گر آن بود که کتاب مطالعات اجتماعی کلاس ششم دبستان 198 مرتبه به مؤلفه‌های تفکر خلاق، توجه کرده‌ که توزیع آن در مؤلفه‌های آمار و ارقام و واقعیت‌ها؛ احساسات، عواطف و حس ششم؛ قضاوت منفی و تظاهر به مخالفت؛ روشنایی و خوش‌بینی و برخورد سازنده و مثبت؛ تفکر خلاق، ایجاد انگیزه و حرکت؛ کنترل، خونسردی و رهبری به ترتیب 52، 37، 32، 26، 30، 21 فراوانی بوده است. همچنین در بین کلاه­های مختلف، کلاه اول با میزان بار اطلاعاتی 979/0 و ضریب اهمیت 180/0 بیشترین توجه و کلاه ششم با میزان بار اطلاعاتی 787/0 و ضریب اهمیت 145/0 کمترین توجه را به خود اختصاص داده بودند

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Content Assessment of Social Studies Textbooks Sixth Grade Elementary School according to the Attention of Edward de Bono's Thinking Hats

نویسنده [English]

  • Reza Jafari Harandi

Associate Professor of Educational Science, University of Qom,

چکیده [English]

The current research aimed to investigate a content analysis of Social Studies Textbook of the 6th grade of Elementary School Perspective of Edward de Bono's Six Creative Thinking Hats. To do so, a descriptive method content analysis was performed. The study population included social studies textbook for the 6th grade of primary school in the academic year 2015-2016 is due to the nature of the subject matter and limitations of the sample from the sample, and the total population was considered as an example. Measurement tool, self-made content analysis checklist and results using descriptive statistics were used in the process of Shannon entropy analysis. The major findings of the study showed that the 6th grade social studies textbook 198 times paid attention to the components of creative thinking, and the attention has the distribution component figures and facts, feelings, emotions and intuition, judgment and pretended to oppose negative, brightness and optimism and positive attitude, creative thinking, motivation and movement control, composure and led by 52, 37, 32, 26, 30, 21 have been great. Also, among the different hats, hat I of the information load factor of 0/979 and 0/180 of the most attention, and hat VI, the amount of information

کلیدواژه‌ها [English]

  • Thinking
  • Creative thinking
  • Edward de Bono
  • social studies
  • Sixth Grade
  • content analysis
آذر، عادل. (1380). بسط و توسعه روش آنتروپی شانون برای پردازش داده­ها در تحلیل محتوا. فصلنامه علوم انسانی دانشگاه الزهرا (س)، 37 و 38: 18-1.
امیدی­نیا، مریم. (1391). بررسی مهارت­های تفکر انتقادی در رمان­های برگزیده نوجوان فارسی دهه 80 براساس فهرست پیتر فاسیونه. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبائی.
جعفری هرندی، رضا؛ نصر، احمدرضا و میرشاه جعفری، ابراهیم. (1387). تحلیل محتوا روشی پرکاربرد در مطالعات علوم اجتماعی، رفتاری و انسانی، با تأکید بر تحلیل محتوای کتاب­های درسی. فصلنامه روش­شناسی حوزه و دانشگاه، 55: 58- 33.
جمشیدی، فریبا. (1389). بررسی میزان توجه به تفکر خلاق در برنامه درسی علوم تجربی چهارم و پنجم دوره ابتدایی. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت.
حسینی، افضل السادات. (1387). ماهیت خلاقیت و شیوه­های پرورش آن. مشهد: انتشارات آستان قدس.
حسینی مزینان، اعظم­السادات. (1392). تحلیل محتوای کتاب فارسی (مهارت‌های خوانداری) ششم دبستان به منظور بررسی قابلیت پرورش تفکر خلاق. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه الزهرا (س).
دیبایی صابر، محسن؛ جعفری ثانی، حسین و آیتی، محسن. (1389). میزان درگیری برنامه درسی فارسی دوره ابتدایی(پایه سوم و چهارم) با مهارت­های سواد خواندن براساس مطالعه بین­المللی پرلز. فصلنامه نوآوری­های آموزشی، 36: 49-29.
رئیس دانا، فرخ لقا. (1374). تحقیق و بررسی محتوای برنامه درسی ریاضی دوره راهنمایی. فصلنامه تعلیم و تربیت، 21: 106 - 86.
سلیمان­پور، جواد. (1383). مهارت­های تدریس نوین با تأکید بر کاربرد تفکر انتقادی و خلاقیت. تهران: انتشارات احسن.
شریعتمداری، علی. (1393). روان­شناسی تربیتی. تهران: انتشارات امیرکبیر.
شکرپور مغانلو، زهرا. (1393). تحلیل محتوای کتاب‌های فارسی نیمه دوم دوره ابتدایی پایه‌های (چهارم، پنجم، ششم) براساس عوامل خلاقیت گیلفورد. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
شکوهی، غلامحسین. (1368). ماهیت مراحل رشد و فلسفه دوره­های تربیتی. فصلنامه تعلم و تربیت، 18: 32-10.
عابدیان اصفهانی، منصوره. (1394). تحلیل محتوای کتاب جدید التألیف تفکر و پژوهش پایه ششم ابتدایی براساس مؤلفه­های تفکر خلاق ادوارد دوبونو. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان.
فتحی واجارگاه، کوروش. (1390). اصول و مفاهیم برنامه­ریزی درسی. تهران: انتشارات بال.
فرمهینی فراهانی، محسن. (1390). تربیت در نهج­البلاغه. تهران انتشارات آییژ.
فیشر، رابرت. (1385). آموزش تفکر به کودکان. ترجمه مسعود مینایی مقدم، افسانه نجاریان، اهواز: انتشارات رسش.
کاهنی، ثریا و مؤمنی مهموئی، حسین. (1394). تحلیل محتوای کتب ریاضی متوسطه اول براساس تفکر خلاق. مجموعه مقالات سومین کنفرانس ملی توسعه پایدار در علوم تربیتی و روانشناسی، مطالعات اجتماعی و فرهنگی، تهران: مرکز راهکارهای دستیابی به توسعه پایدار.
کوچکی، سکینه. (1394). تحلیل محتوای کتب علوم تجربی دوره ابتدایی از منظر پنج نوع تفکر نقادانه، خلاق، منطقی، سیستمی و حل مسئله. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
ماهی­گیر، عبدالمجید. (1392). تحلیل محتوای کتاب کار تفکر و پژوهش پایه ششم ابتدایی از نظر توجه به مقوله­های آموزش تفکر لیپمن و بررسی اثربخشی آن از نظر معلمان شهرستان­های سیریک و میناب در سال تحصیلی 92- 1391. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید چمران اهواز.
ملکی، حسن. (1394). برنامه­ریزی درسی (راهنمای عمل). مشهد: انتشارات پیام اندیشه.
موسوی، معصومه. (1393). تحلیل محتوای برنامه درسی علوم تجربی پایه ششم مقطع ابتدایی براساس میزان توجه به تفکر خلاق. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت.
نجف­زاده، برات. (1395). تحلیل مؤلفه­ های تفکر خلاق ادوارد دوبونو در محتوای کتاب‌های درسی علوم تجربی دوره ابتدایی ایران در سال 1394. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه قم.
نوریان، محمد. (1389). تحلیل برنامه درسی دوره ابتدایی ایران. تهران: انتشارات گویش نو.
یارمحمدیان، محمد حسین (1391). اصول برنامه­ریزی درسی. تهران: یادواره کتاب.
Alkhateeb, O. S. (2015). The Effect of the Six Hats Based on Program in the Development of the Pivotal Thinking of Islamic Concepts Students in Hussein University. Journal of Education and Practice, 2: 1-14.
Ernst, J., & Monroe, M. (2004). The effects of environment‐based education on students' critical thinking skills and disposition toward critical thinking. Environmental Education Research, 10(4), 507-522.
Grainger, T., & Barnes, J. (2006). Creativity in the primary curriculum. Routledge.
Klieger, A., & Sherman, G. (2015). Physics textbooks: do they promote or inhibit students’ creative thinking. Physics Education, 50(3), 305-309.
Koludrović, M. (2009). Textbook questions and tasks as stimulating elements to divergent thinking. Pedagogijska istraživanja, 6(1-2), 179-190.
Lipman M. (1988). Critical thinking: What can it be?. Educational Leadership, 46: 38-43.
Martin, D. S., Craft, A. R., & Tillema, H. H. (2002). Developing critical and creative thinking strategies in primary school pupils: An inter-cultural study of teachers' learning. Journal of in-service education, 28(1), 115-134.
UNESCO. (2005). A Comprehensive Strategy for Textbooks and learning Materials. Paris: UNESCO.
Zakiah S, Mustafa S, Norazila A A. (2011). Creative Thinking Ability of Primary School Children in Kuching, Sarawak, International Conference on Applied and Creative Arts, Universiti Malaysia Sarawak. 1-10.